Trong nước đang gặp khó khăn không nhỏ do lượng thép nhập khẩu tràn vào quá nhiều. Ảnh: Anh Đức

Trong năm 2016, kim ngạch thép xuất khẩu các loại chỉ khiêm tốn ở mức 3,9 tỷ USD, chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc với 10,85 triệu tấn, trị giá hơn 4,45 tỷ USD, tăng 14,25% về lượng so với năm ngoái; Hàn Quốc đạt hơn 1,8 triệu tấn, trị giá gần 1,01 tỉ USD; Nhật Bản đạt gần 2,64 triệu tấn, trị giá gần 1,19 tỉ USD.

Các chuyên gia cho rằng, điều đáng chú ý là nhập khẩu của ngành thép trong năm 2016 tăng mạnh so với năm trước, cả với các mặt hàng mà Việt Nam còn dư khả năng sản xuất như phôi thép (nhập khẩu là hơn 1,1 triệu tấn); thép hợp kim nhập khẩu hơn 8,1 triệu tấn; tôn mạ và sơn phủ màu hơn 1,8 triệu tấn, tăng 30,7% so với năm 2015 và chiếm tới trên 50% thị phần nội địa; trong đó có khoảng 1,9 triệu tấn thép dài có thể đã được sử dụng như thép xây dựng thông thường…

Hiện tại, Trung Quốc là nước dẫn đầu về khối lượng xuất khẩu thép vào Việt Nam với gần 10 triệu tấn, chiếm gần 60% lượng thép nhập khẩu.

Báo cáo tổng kết từ Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) cho thấy, tổng các loại sản phẩm thép sản xuất năm 2016 của Việt Nam chỉ đạt 17,5 triệu tấn. Về xuất khẩu, sắt thép, Việt Nam vấp phải hàng chục vụ kiện phòng vệ thương mại của các nước từ Canada, Mỹ, Ấn Độ, Malaysia, Thái Lan,… Các sản phẩm thép nước ta chủ yếu được xuất khẩu sang các nước trong khối ASEAN và Hoa Kỳ.

Trước việc thép nhập khẩu ồ ạt, tháng 3/2016, Bộ Công thương đã ra quyết định áp dụng biện pháp tự vệ tạm thời đối với mặt hàng phôi thép và thép dài nhập khẩu vào Việt Nam với mức thuế tự về lần lượt là 15,4% đối với thép dài và 23,3% đối với phôi thép.

Nhưng thép ngoại đã tìm được cách lách khác khi nhanh chóng kê khai mặt hàng thép dây cuộn (hay còn gọi là thép cuộn – một trong những sản phẩm thuộc đối tượng áp thuế tự vệ thương mại) sang mã HS khác.

Theo thống kê, trước khi Bộ Công thương áp thuế tự vệ, thép dây cuộn nhập khẩu được kê khai vào mã 7227.90.00 là thép cuộn hợp kim có chứa nguyên tố Bo hoặc Titan hoặc Crom,… để hưởng thuế 0%. Sau khi áp thuế tự vệ, lượng nhập khẩu thép cuộn mã này giảm mạnh do bị áp thuế tự vệ 15,4%. Trong 10 tháng của năm 2016, lượng nhập chỉ bằng 58% so với cả năm trước đó.